Verguisd, beschimpt, maar weer in ere hersteld

 

In Velm vinden we de R. Schrijversstraat. Robert Schrijvers is een man met een bewogen geschiedenis, eigen aan de tijd waarin hij actief was: de Eerste Wereldoorlog en het interbellum, de periode van wit en zwart, de periode dat ijveren voor het Vlaams gelijk stond met meeheulen met de Duitse bezetter. Vlaamsgezind was hij zeker en ijveren voor het Nederlands in onderwijs, administratie en gerecht, daar vocht Schrijvers voor. Maar zwart is hij nooit geweest.

 

Op 21 februari 1867 werd in Velm Urbanus Robert Schrijvers geboren. Zijn ouders, Joannes Schrijvers en Rosalie Boonen, waren handwerkers en kwamen van een liberale landbouwfamilie, geen abnormaliteit in het door de Peut blauw gekleurde kerkdorp. Hij ging naar de normaalschool in Sint-Truiden (1882-1885), trok dan naar de normaalschool van Malonne voor zijn regentaat en onderwees een tijdlang in Mechelen en Bree. Onderwijs was blijkbaar zijn ding niet en hij vatte ingenieursstudies aan in Leuven.

 

Joris Helleputte als mentor

Joris Helleputte, ingenieur, architect en hoogleraar aan de Katholieke Universiteit van Leuven in de ingenieursopleiding, stichter van het Katholiek Vlaams Studentenverbond en katholiek minister rond de eeuwwisseling liet zijn oog vallen op Schrijvers en hij trok hem richting christelijke arbeidersbeweging in 1893. Schrijvers verhuisde dan ook naar Brabant maar bracht zijn vakanties steevast door in Velm. Onder invloed van Helleputte werd hij ook een hevig corporatist: hij streed tegen het liberale individualisme en de socialistische klassenstrijd. Hij was er voorstander van om de verschillende maatschappelijke groepen vooreerst aan mekaar te binden en daarna ook aan de staat.

In 1895 werd hij ambtenaar op het Ministerie van Arbeid en Sociale Voorzorg Tussen 1891 en 1896 was hij secretaris van de Katholieke Belgische Volksbond en redacteur van het Arbeidsblad. Hij was eerst getrouwd met Marie-Louise Clabots en hertrouwde in 1895 met de Kortessemse Maria Labhaye. Tot zover geen wereldschokkende dingen!

 

Schrijver van sociale brochures

Hij was ondertussen wel aan het schrijven geslagen. Hij startte met sociale brochures zoals “Een woord over Gildegenootschappen”, “Werkliedenbonden en Ziekenkassen”, “Een woord over werkmanswoningen”. Ondertussen (1894) was hij ook ondervoorzitter van de Limburgse Maatschappij voor Letterkunde en Wetenschap.  Schrijvers schreef ook gedichten in verschillende tijdschriften en dichtbundels, maar hij werd tevens, net als Helleputte, erg Vlaamsgezind. Hij streed voor de vervlaamsing van de administratie, de rechtspraak en het onderwijs via zijn pen. “Op den wandel met taalgidsen”, “Aanteekeningen op den Neerladschen tekst van onze grondwet en van ons strafwetboek”, “Ons recht in ons taalgebouw”, “Wetboeken voor het Vlaamsche Volk” zijn enkele brochures die hij publiceerde. Robert Schrijvers was ervan overtuigd dat het Frans als overheidstaal in de politieke besturen op alle niveaus, van parlement tot gemeenteraad en op alle rechtbanken , van assisen tot vredegerecht een zeer grote disciminatie was voor de Nederlandstaligen.

 

Geschorst en in ere hersteld

Dat leverde hem een korte schorsing op na de Eerste Wereldoorlog wegens activisme. Op zijn voordeur werd zelfs ‘voor landsverrader uitgemaakt. Na de oorlog gaven het parlement en koning Albert I toe aan de oude Vlaamse eisen na het moedige gedrag van onze soldaten in de loopgraven aan de IJzer: het algemeen stemrecht voor mannen in 1919 en de Taalwetten van 1921 waarbij het territorialiteitsbeginsel werd ingevoerd. Hierbij keek men naar de plaats waar de dienst zich bevond en de streektaal werd dan de bestuurstaal. Dit impliceerde in feite de vorming van taalgebieden. Zo werd in 1923 de Rijksuniversiteit van Gent vernederlandst. Dat was voor ambtenaar Schrijvers ook het startsein om te starten met interdepartementale cursussen Nederlands voor ambtenaren en cabinettards.

In 1932 ging hij met pensioen in de Tervurenlaan in Woluwe. Hij overleed in Ukkel op 1 maart 1943.

 

Gerecupereerd door VNV

Robert, in Vlaams-Nationale kringen omgedoopt tot Rembert, ontpopte zich dus tot een bekend taal- en letterkundige en dichter. Maar zijn Vlaams activisme werd hem niet in dank afgenomen en hij kreeg nooit de waardering die hij verdiende. Zijn vriend Willem Gijssels schreef in zijn werk «Van Boeken en Menschen» dat Schrijvers omwille van zijn gezindheid van alles werd beroofd, ook van zijn eer. “Op de deur van de woning van de man die zoveel voor zijn volk had geofferd, zo hardnekkig en onbeloond had gewerkt, werd het woord Landverrader gekerfd”, schreef hij.

Ook het feit dat hij in 1927 geen uitgever vond voor zijn “Ons recht in ons Taalgebouw”, een groot deel van de cursus die hij doceerde, is typerend voor een maatschappij die denigrerend over het Vlaams deed. Het boekje vond pas in 1942 een uitgever, in volle Tweede Wereldoorlog.

En hierover was de collaboratiekrang “Volk en Staat” in 1943  woedend. H.T. schreef toen een in memoriam op 1 juni, precies twee maanden na zijn overlijden. “Enkele maanden geleden stierf zoo goed als onbekend, de toegewijde taalvorscher en taalkenner, de auteur van vele boekjes vooral aan de administratieve taalstudie gewijd. Terecht uitte de Heer Leo S. in ons blad van 21 dezer, zijn verontwaardiging over het feit dat de pers het heergaan van dezen stoeren werker voor Nederland’s taaleenheid doodzweeg.”  Volk en Staat was de enige krant was, die vrij mocht verschijnen. Tijdens de oorlog verdedigde zij de collaboratiepolitiek van het VNV, dat onder invloed van de Algemeene SS-Vlaanderen en de DeVlag (Deutsch-Vlämische Arbeitsgemeinschaft) recht naar het nazisme afgleed.

 

Ook dat zal zeker geen goed gedaan hebben aan de eer en de reputatie van Robert Schrijvers die, met zijn terechte Vlaamsgezindheid, niks fout deed. Het is dan ook niet meer dat correct dat de man, die zo gevochten en geleden heeft voor het Nederlands als juridische, bestuurs- en onderwijstaal, in zijn geboortedorp Velm zijn naam mocht geven aan een straat, de Robert Schrijversstraat.

 

Aanvullingen, opmerkingen, positieve feedback en verbeteringen zijn HIER steeds welkom.